Pochodzenie
Magdalena Mortęska urodziła się 2 grudnia 1554 w Pokrzywnie, nieopodal Grudziądza. Pochodziła z rodziny bogatej szlachty z Prus Królewskich. Jej ojciec Melchior, był podkomorzym malborskim, a matka, Elżbieta z domu Kostka, była siostrą biskupa chełmińskiego Piotra Kostki. Miała troje rodzeństwa: brata Ludwika oraz siostry: Annę i Elżbietę.
Poprzez matkę spokrewniona była z możnym rodem Kostków, w tym m.in. ze Stanisławem Kostką, późniejszym świętym. Jej krewnymi byli także: Anna Jagiellonka, żona Stefana Batorego, opat Jan Kostka z Oliwy. Oprócz pokrewieństwa z Piastami spokrewniona była ponadto z rodem Sapiehów, jednym z najpotężniejszych rodów magnackich w Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Posiadłością rodziny była wieś Mortęgi pod Lubawą. Z powodu wypadku, któremu uległa w dzieciństwie, Mortęska utraciła prawe oko.
Młode lata
Gdy Magdalena miała 12 lat złożyła śluby czystości. Wówczas myślała o wstąpieniu do klasztoru Benedyktynek, co spotkało się ze stanowczym sprzeciwem ojca, który wysłał ją do rodzinnego dworu w Mortęgach, stosując wobec niej surowe sankcje, m.in. zakaz nauki czytania i pisania – co miało zniweczyć plany wstąpienie do klasztoru. Magdalena, nie mogąc pogodzić się z decyzją ojca, znalazła nauczyciela w osobie pisarza dworskiego. Młodzieńcze lata spędziła w Mortęgach. W 1578 r. wbrew woli ojca, pod pretekstem wyjazdu na rekolekcje, wstąpiła do chełmińskiego klasztoru benedyktynek.
Wbrew zakazowi ojca, pod pozorem wyjazdu na rekolekcje wstąpiła w 1578 do chełmińskiego klasztoru benedyktynek.
Życie zakonne
4 czerwca 1579, złożyła śluby wieczyste na ręce wuja, biskupa chełmińskiego Piotra Kostki. Tydzień po złożeniu ślubów (11 czerwca) 25-letnia wówczas Magdalena Mortęska została ksienią tegoż klasztoru. Dzięki swojej pobożności i przedsiębiorczości wyprowadziła zakon benedyktynek z kryzysu, w którym znalazł się on w czasie reformacji. Zreformowała regułę św. Benedykta. W zawiązanej tak „reformie chełmińskiej” benedyktynek kładła szczególny nacisk na wykształcenie mniszek, które musiały nauczyć się czytania i pisania po polsku i po łacinie. Ożywiła duchowość poprzez wprowadzenie medytacji i rozmyślań, ograniczyła zarazem zbyt surowe zalecenia ascetyczne. Jednym z zadań klasztorów stało się prowadzenie edukacji dla dziewcząt – z nauką czytania, pisania, rachunków, śpiewu i robót ręcznych. Szkoły te przyczyniły się do rozwoju oświaty wśród kobiet pochodzenia szlacheckiego i mieszczańskiego.
Zreformowana reguła uzyskała akceptację kurii rzymskiej w 1605, a w 1606 została oficjalne zatwierdzenie przez biskupa chełmińskiego Wawrzyńca Gembickiego. W 1589 uzyskała poddanie jej cysterskiego klasztoru w Żarnowcu, który zmieniła na benedyktyński i obsadziła mniszkami z Chełmna. W 1590 powstał podległy Mortęskiej klasztor w Nieświeżu z fundacji Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła „Sierotki”; w 1603 ufundowała klasztor w Bysławku jako filię Chełmna, a w 1604 został jej podporządkowany klasztor we Lwowie. W latach 1604–1624 powstały z jej inicjatywy m.in. klasztory w Poznaniu, Jarosławiu, Sandomierzu, Sierpcu i Grudziądzu.
W sumie kongregacja chełmińska za jej życia liczyła ponad 20 klasztorów pod przewodnictwem ksieni chełmińskiej. Sprawy nowych fundacji przeprowadzała przez wszystkie trudności z wielką energią i zrównoważeniem. U schyłku życia Mortęskiej dalszy rozwój nowych fundacji oraz szkolnictwa klasztornego został zahamowany przez epidemię oraz wojnę ze Szwecją z lat 1626–1629.
Powołała także seminarium duchowne w Poznaniu, kształcące kapelanów dla odnowionych klasztorów; uczestniczyła w fundacji kolegium jezuickiego w Toruniu w 1593 r. Za jej rządów w klasztorze chełmińskim przeprowadzono szereg prac budowlanych, dobudowując do kościoła klasztornego kilka kaplic oraz przebudowując zabudowania klasztorne.
Była charyzmatyczną, wyrazistą osobowością. Choć pozostawała samoukiem, zyskała gruntowną znajomość Biblii, rozwijała duchowość benedyktyńską (sięgała wprost do „Reguły”, którą ułożył dla mnichów św. Benedykt), poznała awangardową wówczas duchowość ignacjańską (w tym „Ćwiczenia duchowe”, które napisał św. Ignacy Loyola), ceniła literaturę ascetyczno-mistyczną, lubiła malarstwo, miała wrażliwość muzyczną i (przypuszczalnie) piękny głos. Skupiona i refleksyjna, miała też doświadczenia mistyczne. Reprezentuje intelektualizm mistyczny w kulturze epoki baroku.
Zmarła w opinii świętości 15 lutego 1631 i została pochowana w krypcie w podziemiach kościoła klasztornego w Chełmnie.
Beatyfikacja
Proces beatyfikacyjny Matki Magdaleny Mortęskiej na przestrzeni wieków był już dwukrotnie wznawiany. Ostatecznie 18 grudnia 2015 roku Biskup Toruński Andrzej Suski wydał Edykt dotyczący jej procesu beatyfikacyjnego i kanonizacyjnego.
Modlitwa o łaski za wstawiennictwem Sługi Bożej Magdaleny Mortęskiej.
Boże, Ty obdarzyłeś służebnicę Twoją Magdalenę Mortęska licznymi łaskami, tak, że podczas swego ziemskiego życia jaśniała pięknością swej duszy jak promień świetlany pośród błędów wiary, pociągając swym przykładem wiele dusz do Boga. Wysłuchaj nasze pokorne błagania, które do Ciebie zanosimy, prosząc, abyś ponownie raczył objawić światu świętość jej życia. Spraw, aby dzisiaj jej wstawiennictwo, jak niegdyś ziemska gorliwość o chwałę Bożą i zbawienie ludzi, wyjednało nam łaskę (…) i doprowadziło do poznania prawdy, i osiągnięcia szczęścia wiecznego. Amen.
Imprimatur: Biskup Toruński, 5 lutego 2025 r.,
L.dz.141/15/BD
